Większość z Was w codziennym życiu prawdopodobnie często spotykała się z pojęciami takimi jak fundusz remontowy, wczasów pracowniczych, alimentacyjny. I pewnie każdy bez problemu mógłby powiedzieć co pojęcia te oznaczają. Stosunkowo jednak nie dawno, pojawił się nowy dla nas termin: fundusz inwestycyjny. Jego znaczenie nie jest już tak łatwo rozszyfrować, a jeszcze trudniej zgadnąć po co i dla kogo został stworzony.
Zacznijmy jednak od spraw najprostszych.
Zgodnie z definicją z encyklopedii "fundusz" jest to wyodrębniony zasób środków majątkowych przeznaczonych na określony cel. Fundusz to pewna masa pieniędzy. W opisywanym przez nas przypadku celem, na jakie środki pieniężne mają być przeznaczone, są, jak wynika z nazwy, inwestycje.
Działalność funduszy inwestycyjnych w Polsce normuje, znowelizowana ostatnio, Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997r. o funduszach inwestycyjnych. Właśnie wspomniana ustawa zawiera chyba najpełniejsza definicję pojęcia "fundusz inwestycyjny". Zgodnie z nią, fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie lub niepublicznie, w określone w ustawie papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.
Fundusz inwestycyjny jest instytucją, która lokuje powierzone mu przez nas środki w różne instrumenty dostępne na rynku finansowym. Dzięki lokatom możemy spodziewać się zysków przewyższających najkorzystniejsze odsetki od lokat bankowych.
Każda osoba prawna może jednak działać jedynie poprzez swoje organy. Organem funduszu inwestycyjnego jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych.
Towarzystwo musi działać w formie spółki akcyjnej. Jego właścicielami są najczęściej renomowane firmy finansowe: banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, zagraniczne firmy wyspecjalizowane w inwestowaniu. Wyłącznym zadaniem towarzystwa jest tworzenie funduszy inwestycyjnych, zarządzanie nimi, reprezentowanie ich wobec osób trzecich oraz zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych.
Najważniejsze pojęcie mamy już chyba rozszyfrowane, przejdźmy zatem dalej.
Dla kogo są fundusze
Fundusze zostały stworzone dla ludzi, którzy chcieliby pomnażać swoje oszczędności wykorzystując duże możliwości osiągania zysków na rynku finansowym, ale jednocześnie sami nie znają się na tym rynku, jego instrumentach, nie potrafią sporządzać analiz ułatwiających podejmowanie decyzji inwestycyjnych bądź po prostu nie mają czasu na śledzenie bieżących informacji i na aktywne inwestowanie. Innym powodem korzystania z usług funduszy może być również brak dostępu drobnych inwestorów
do niektórych instrumentów i metod inwestowania.
Tym wszystkim zajmują się osoby zarządzające poszczególnymi funduszami i podejmujące w imieniu uczestników funduszu decyzje inwestycyjne. Ich podstawowym zadaniem jest osiąganie jak najwyższej stopy zwrotu z zainwestowanych środków. W zależności od rodzaju funduszu jakim zarządzają, mogą dokonywać inwestycji w ryzykowne instrumenty jak np. akcje, transakcje terminowe, udziały w spółkach z o.o. lub też w bezpieczne instrumenty: obligacje Skarbu Państwa, komunalne, bony skarbowe itp.
Obok osób fizycznych w funduszach mogą lokować swoje środki również osoby prawne oraz podmioty organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
Depozytariusz i agent transferowy
Jak już wiemy, zgodnie z obowiązującą ustawą o funduszach inwestycyjnych, tworzeniem funduszy zajmują się towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Fundusz może zostać utworzony wyłącznie za zgodą Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Wpłacając środki do funduszu, nabywasz jego jednostki uczestnictwa i stajesz się jednym z wielu jego uczestników.
Żeby zapewnić bezpieczeństwo zgromadzonych przez fundusz aktywów (wszystkich powierzonych mu środków) są one przechowywane u depozytariusza tzn. w wybranym banku z siedzibą na obszarze Polski (lub w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych SA). Depozytariusz obok podstawowego obowiązku przechowywania aktywów, ma również obowiązek:
prowadzić rejestr aktywów,
dbać o zapewnienie zgodności operacji wykonywanych przez fundusz z prawem i regulaminem funduszu, w tym:
odkupywania jednostek,
prawidłowego obliczania wartości aktywów netto i jednostki uczestnictwa,
prawidłowego wykorzystania dochodów funduszu.
Towarzystwo funduszy inwestycyjnych, koncentrując się na zarządzaniu funduszami, może zatrudnić specjalną firmę do prowadzenia ewidencji rachunków uczestników tzw. agenta transferowego.
Agent transferowy wykonuje, na rzecz towarzystwa funduszy inwestycyjnych, wszystkie czynności administracyjne w zakresie:
przyjmowania od dystrybutorów zleceń i potwierdzeń wpłat uczestników,
prowadzenia rejestrów uczestników,
udzielania uczestnikom wszelkich informacji dotyczących ich inwestycji.
Co to jest jednostka uczestnictwa i ile jest warta?
Przypomnijmy, fundusze inwestycyjne:
otwarte - zbywają jednostki uczestnictwa,
zamknięte i mieszane - emitują certyfikaty inwestycyjne.
Większość funduszy inwestycyjnych w Polsce to fundusze otwarte. Każdy z nas ma zatem przede wszystkim możliwość nabywania jednostek uczestnictwa. Wyjaśnijmy jednak czym jest taka jednostka?
Wpłacając do funduszu pieniądze stajesz się jednym z wielu jego uczestników. Dzięki temu, że jest was wielu, zarządzający dysponuje dużą sumą pieniędzy, którą inwestuje w różne instrumenty finansowe. W zamian za Twoje pieniądze, fundusz zbywa na Twoją rzecz jednostki uczestnictwa. Stanowią one prawo majątkowe uczestnika funduszu (prawo do udziału w majątku).
Cena po jakiej fundusz zbywa jednostki nie jest stała i może zmieniać się każdego dnia. Zależy ona od tego, ile warte są danego dnia wszystkie instrumenty (akcje, obligacje itd.) jakie zawiera portfel funduszu, a innymi słowy ile jest warte to w co zarządzający zainwestował.
Żeby ta bieżąca wartość portfela była znana, fundusz wycenia codziennie swój portfel lokat na podstawie bieżących notowań instrumentów w jakie zainwestował. I tak, przykładowo: wartość większości akcji wycenia na podstawie dziennych kursów (cen) akcji na giełdzie, CeTO.
Po obliczeniu bieżącej wartości portfela i odjęciu od niej wszystkich zobowiązań funduszu, dzieli ją przez liczbę przysługujących wszystkim uczestnikom jednostek uczestnictwa (liczbę już zbytych uczestnikom jednostek). W ten sposób oblicza wartość aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa i jednocześnie bieżąca wartość jednostki.
Wycena portfela funduszu i wartości jednostki
Każdy uczestnik może łatwo obliczyć aktualną wartość swoich środków ulokowanych w funduszu mnożąc bieżącą wartość jednostki przez liczbę posiadanych jednostek.
Portfel lokat funduszu jest źródłem osiąganych przez fundusz dochodów. Dochody te przysługują uczestnikom proporcjonalnie do liczby posiadanych tytułów uczestnictwa. W funduszach otwartych dochody uczestników funduszu mają postać wzrostu wartości jednostki uczestnictwa. Im wyższa wartość jednostki tym większa całkowita wartość środków ulokowanych w funduszu.
Codzienne wyceny jednostek można znaleźć w prasie, na stronach internetowych funduszy, niektórych domów maklerskich lub też w specjalistycznych serwisach.
