W zależności od przyjętych kryteriów możemy w różny sposób klasyfikować fundusze inwestycyjne. Dwa najważniejsze kryteria to kryterium prawne, wynikające z obowiązującej w Polsce Ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roki o funduszach inwestycyjnych, oraz kryterium związane z dokonywanymi przez fundusze lokatami.
Klasyfikacja prawna
1. Otwarte
Najpopularniejszy rodzaj funduszu inwestycyjnego w Polsce. Może lokować swoje środki (w ściśle określonych proporcjach) wyłącznie w:
papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski (np. obligacje),
papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym,
papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, nabywane w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej jeśli będą w ciągu roku notowane na rynku regulowanym (GPW, CeTO),
inne zbywalne papiery wartościowe i krótkoterminowe wierzytelności pieniężne, których wartość rynkowa może być ustalona w każdym czasie (do 10% aktywów).
Fundusz otwarty zbywa jednostki uczestnictwa (stanowiące prawo udziału w aktywach netto funduszu) i dokonuje ich odkupienia zawsze na żądanie uczestnika funduszu. Uczestnikiem funduszu otwartego może zostać każdy.
2. Specjalistyczne otwarte
Specyficzny rodzaj funduszu otwartego. Podstawowa różnica polega na tym, że statut funduszu ściśle określa, kto może być uczestnikiem funduszu (np. wyłącznie osoby prawne), a także może wprowadzać dodatkowe warunki, na jakich uczestnik może żądać odkupienia jednostek uczestnictwa (np. dotyczące terminu odkupienia). Taki rodzaj fundusz jest wykorzystywany do tworzenia tzw. III filaru ubezpieczeń emerytalnych (skupia uczestników pracowniczych programów emerytalnych).Jeżeli uczestnikami funduszu
są wyłącznie osoby prawne wówczas fundusz może stosować politykę inwestycyjną właściwą dla funduszy mieszanych.
3. Zamknięte
Mogą inwestować w:
papiery wartościowe,
wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych,
udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością,
waluty,
prawa pochodne od praw majątkowych będących przedmiotem lokat,
transakcje terminowe,
zbywalne towary giełdowe (nabywane na giełdach towarowych).
4. Specjalistyczne zamknięte
Szczególna forma funduszu zamkniętego. Certyfikaty inwestycyjne tych funduszy nie podlegają obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego. Mogą być papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela, a jedynie te dopuszczone do publicznego obrotu mogą być wyłącznie na okaziciela. Możliwości inwestycyjne takiego funduszu są większe niż f. zamkniętego i obejmują dodatkowo:
prawa własności do nieruchomości gruntowych oraz budynków i lokali,
udziały we współwłasności nieruchomości.
5. Mieszane
Forma pośrednia między funduszem otwartym, zamkniętym. Emituje certyfikaty inwestycyjne, ale musi je odkupywać od uczestników na ich żądanie, nie rzadziej niż raz w roku. Certyfikaty wprowadzane są do obrotu publicznego, a następnie na rynek regulowany.Może lokować swoje środki w zbywalne:
papiery wartościowe,
wierzytelności pieniężne o terminie wymagalności nie dłuższym niż rok
udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością
waluty.
Możliwości inwestycyjne są w nich większe niż w funduszach otwartych, ale mniejsze niż w zamkniętych.
Klasyfikacja ze względu na rodzaj dokonywanych lokat
1. Akcyjne
Inwestują przede wszystkim w akcje spółek dopuszczonych do publicznego obrotu. Co najmniej 60% powierzonych środków inwestują w akcje spółek giełdowych. W zależności od tego w jakie spółki inwestują (o ugruntowanej pozycji, wysokich dywidendach czy też dających szybki, ale niepewny zysk) ich polityka może mieć bardziej lub mniej agresywny charakter. Doświadczenia rynku amerykańskiego wskazują, że po kilkunastu latach na akcjach zarabia się lepiej, niż na obligacjach. Dlatego właśnie
w fundusze akcyjne inwestuje się na długo.
1.a) Indeksowe
Stanowią osobna kategorię f. akcyjnych. Skład ich portfela jest zbliżony do składowych danego indeksu giełdowego tzn. takie same akcje i w takim samym proporcjach, jak np. WIG, czy WIG20.
2. Zrównoważone/Hybrydowe
Inwestują zarówno w akcje, jak i instrumenty dłużne.Udział akcji w stosunku do innych instrumentów w portfelu typowego funduszu zrównoważonego wynosi od 40% - 60%.
3. Obligacji
Inwestują głównie w papiery wartościowe o stałym dochodzie: bony, obligacje skarbowe oraz instrumenty dłużne emitowane przez przedsiębiorstwa i władze samorządowe.
4. Rynku pieniężnego
Inwestują w takie instrumenty jak: bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony komercyjne, zabezpieczone w 100% porozumienia odkupu. Charakteryzują się najniższym ryzykiem, ale i też stosunkowo niewielkim dochodem. Ich stopa zwrotu powinna jednak przekraczać oprocentowanie korzystnych lokat bankowych.
Klasyfikacja ze względu na ponoszone ryzyko
1. Prywatyzacji
Najbardziej ryzykowne ze względu na przewagę w portfelu akcji. Inwestują w papiery wartościowe związane z Programem Powszechnej Prywatyzacji: akcje NFI, akcje spółek uczestniczących w programie).
2. Akcji
Równie ryzykowne, ze względu na inwestycje głównie w akcje. Mogą przynieść duży zysk, ale i duża stratę.
3. Zrównoważone
Dywersyfikują ryzyko poprzez inwestycje w obligacje. Udział akcji w portfelu wynosi nie więcej niż 60% aktywów. W celu minimalizacji ryzyka, fundusz unika lokat spekulacyjnych.
4. Stabilnego wzrostu
Celem ich jest zapewnienie regularnego dochodu. Inwestują głównie w obligacje i bony skarbowe.
5. III filaru (zabezpieczenia emerytalnego)
Swoje środki lokują w instrumenty finansowe rynku pieniężnego o wysokim stopniu bezpieczeństwa, w papiery wartościowe o niskim stopniu ryzyka (np. papiery emitowane przez Skarb Państwa oraz samorządy terytorialne). Część środków utrzymywana jest na lokatach bankowych.
6. Papierów dłużnych
Bezpieczny rodzaj funduszu ze względu na inwestycje w obligacje Skarbu Państwa o dłuższym terminie wykupu, obligacje komunalne, oraz częściowo w instrumenty rynku pieniężnego. Fundusz nie inwestuje w akcje.
7. Rynku pieniężnego
Najbezpieczniejszy rodzaj funduszy. Część środków utrzymuje na lokatach bankowych. Inwestuje w: bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony komercyjne, zabezpieczone w 100% porozumienia odkupu, a wiec instrumenty o minimalnym stopniu ryzyka.
Klasyfikacja ze względu na wysokość i sposób pobierania opłaty manipulacyjnej
1. Typu load
Pobierają opłaty manipulacyjne. Opłata naliczana jest od inwestowanej kwoty i najczęściej wynosi od 3,5% do 8%.
2. Typu no-load
Nie pobierają opłaty manipulacyjnej.
Klasyfikacja ze względu na specjalizację
1. Branżowe
Wyspecjalizowane fundusze o podwyższonym ryzyku, inwestujące w wybrane branże przemysłowe.
2. Venture capital
Zamknięte fundusze inwestujące w przedsięwzięcia o wysokim stopniu ryzyka.
3. Multifundusze
Ich portfel składa się z innych funduszy.
